Màn hình là một trong những thành phần quan trọng nhất trong hệ thống gaming của bạn. Việc tối ưu cài đặt màn hình đúng cách sẽ quyết định đáng kể đến trải nghiệm chơi game. Với vô vàn các tùy chọn và thuật ngữ kỹ thuật phức tạp, việc tinh chỉnh có thể trở nên khó khăn và gây bối rối. Để giúp độc giả của tincongnghemoi.com khai thác tối đa tiềm năng của chiếc màn hình gaming, chúng tôi đã tổng hợp một danh sách kiểm tra chi tiết, cung cấp hướng dẫn từng bước để bạn có được trải nghiệm tốt nhất có thể. Mặc dù nhiều màn hình gaming cao cấp thường được cấu hình tốt ngay từ khi xuất xưởng, một số cài đặt lại phụ thuộc vào hệ điều hành. Do đó, việc xem xét và điều chỉnh lại là cần thiết để đảm bảo màn hình của bạn luôn hiển thị hiệu suất gaming đỉnh cao, loại bỏ mọi rào cản và giúp bạn thống trị mọi trận đấu.
1. Chọn Đúng Loại Cáp Kết Nối
Trước khi đi sâu vào các cài đặt trên màn hình, bước đầu tiên và cơ bản nhất là đảm bảo bạn đang sử dụng đúng loại cáp kết nối. Dù là HDMI hay DisplayPort, cả màn hình và card đồ họa của bạn đều phải hỗ trợ cùng một phiên bản tiêu chuẩn để đạt được băng thông tối đa mà nhà sản xuất quảng cáo. Nếu thiếu cáp và cổng kết nối phù hợp trên cả GPU và màn hình, bạn sẽ không thể đạt được tần số quét (refresh rate) tối đa tại độ phân giải gốc của màn hình. Ví dụ, chuẩn HDMI 1.4 cũ hơn không thể đạt được tần số quét 240Hz, ngay cả ở độ phân giải 1080p.
Cáp HDMI được cắm vào máy tính
DisplayPort 2.0/2.1 hiện là lựa chọn tốt nhất để truyền tải tín hiệu chất lượng cao. Tuy nhiên, nếu card đồ họa và màn hình của bạn chưa hỗ trợ chuẩn này, HDMI 2.1 sẽ là một lựa chọn thay thế ưu việt. Trong trường hợp cả hai chuẩn trên đều không khả dụng, DisplayPort 1.4 vẫn cung cấp băng thông cao hơn đáng kể so với các phiên bản HDMI cũ. Ngay cả khi cổng kết nối kém hơn trên màn hình về mặt kỹ thuật vẫn hỗ trợ độ phân giải và tần số quét quảng cáo, việc có thêm băng thông luôn đảm bảo màn hình của bạn hoạt động ở hiệu suất tối ưu nhất. Một số người dùng màn hình Samsung Odyssey gặp phải vấn đề với DisplayPort 1.4, và các vấn đề này biến mất khi họ chuyển sang HDMI 2.1, điều này có thể do cáp DP 1.4 đang bị đẩy đến giới hạn ở độ phân giải 1440p và tần số quét 240Hz.
2. Thiết Lập Độ Phân Giải và Tần Số Quét
Sau khi đã giải quyết vấn đề cáp kết nối, hãy cùng tìm hiểu về độ phân giải và tần số quét – hai cài đặt thường được điều chỉnh thông qua hệ điều hành thay vì trực tiếp trên màn hình. Trên Windows, bạn chỉ cần nhấp chuột phải vào màn hình nền và chọn “Display Settings” (Cài đặt hiển thị). Độ phân giải sẽ nằm trong mục “Scale & Layout” (Tỷ lệ và bố cục). Hãy chọn tùy chọn được khuyến nghị (recommended option), tránh chọn độ phân giải tối đa nếu nó vượt quá độ phân giải gốc của màn hình.
Cài đặt màn hình trong Windows 11
Tần số quét thường được tìm thấy trong tùy chọn “Advanced Display” (Cài đặt hiển thị nâng cao) dưới mục “Related Settings” (Cài đặt liên quan). Hãy đặt tần số quét về mức tối đa mà màn hình của bạn quảng cáo. Đồng thời, hãy tắt “Dynamic Refresh Rate” (Tần số quét động) trên các máy tính để bàn, vì đây là tính năng tiết kiệm pin có thể khiến màn hình của bạn chạy ở tần số quét thấp hơn khi ở chế độ Windows thông thường.
Cài đặt tần số quét màn hình trong Windows 11
Một lưu ý quan trọng là các màn hình có chế độ “ép xung” (overclock) như LG 27GS85Q-B yêu cầu bạn phải đặt tần số quét tối đa thông qua cài đặt của màn hình trước. Đây không phải là việc ép xung thủ công mà bạn thường làm với màn hình thông thường; các tấm nền này đã được nhà sản xuất kiểm tra và xác nhận có thể hỗ trợ tần số quét ép xung mà không gặp lỗi hình ảnh. Nếu tần số quét màn hình của bạn thấp hơn mức quảng cáo, hãy tham khảo sách hướng dẫn sử dụng để tìm vị trí cài đặt này, thường nằm trong các tùy chọn liên quan đến game.
Về tỷ lệ khung hình (aspect ratio), hầu hết các màn hình hiện đại sử dụng tỷ lệ 16:9 (hoặc lớn hơn đối với màn hình siêu rộng). Tuy nhiên, nhiều màn hình vẫn hỗ trợ tỷ lệ 4:3 cũ. Bạn có thể chuyển sang tỷ lệ này trong cài đặt màn hình nếu muốn chơi các tựa game cũ được thiết kế cho nó. Đối với mọi mục đích sử dụng khác, hãy dùng tỷ lệ khung hình mặc định của màn hình để đảm bảo hình ảnh hiển thị đúng chuẩn và sắc nét nhất.
3. Thiết Lập HDR
Nếu màn hình của bạn hỗ trợ HDR (High Dynamic Range), nó sẽ tự động phát hiện tín hiệu HDR và bật chế độ này. Để bật hoặc tắt HDR trên Windows, bạn có thể sử dụng tổ hợp phím Windows + Alt + B. Ngoài ra, bạn cũng có thể nhấp chuột phải vào màn hình nền, mở “Display Settings” và bật “Use HDR”. Đừng quên kiểm tra cài đặt hiển thị trong game để đảm bảo HDR cũng đã được bật trong trò chơi bạn đang chơi.
Bạn có thể nhấp vào tùy chọn HDR để mở rộng và tinh chỉnh thêm một vài cài đặt liên quan đến HDR. Hãy đảm bảo rằng “Turn Off HDR When my PC Is Running on Battery” đã được tắt (đối với PC để bàn) và cân nhắc bật “Auto HDR”. Tùy chọn này sẽ tự động điều chỉnh hình ảnh SDR (Standard Dynamic Range) để phù hợp với HDR. Tuy nhiên, lưu ý rằng Auto HDR không hoạt động tốt với tất cả các trò chơi, vì vậy bạn có thể tắt nó nếu không hài lòng (hoặc sử dụng phím tắt Windows + Alt + B để bật/tắt HDR).
Menu cài đặt HDR trên Windows 11
Việc có nên sử dụng HDR hay không là một chủ đề riêng. Tóm lại, bạn chỉ nên sử dụng HDR khi chơi game hoặc xem nội dung HDR, và nên tắt nó đối với nội dung SDR (bao gồm màn hình nền và trình duyệt web). Lý do là hình ảnh có thể trông không tự nhiên và độ sáng tối đa của bạn sẽ giảm đáng kể khi sử dụng HDR không đúng cách. Ngoài ra, màn hình vẫn hoạt động ở công suất tối đa, tiêu thụ nhiều điện năng hơn và gây hao mòn không cần thiết cho nguồn điện và đèn nền.
Điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả màn hình HDR đều có chất lượng như nhau. Các tiêu chuẩn DisplayHDR thấp hơn, như DisplayHDR 400 và DisplayHDR 600, chỉ mang lại cải thiện tối thiểu trong game và phim, đó là lý do nhiều game thủ chọn không sử dụng HDR với các màn hình này. Ngược lại, những màn hình hỗ trợ DisplayHDR 1000 cung cấp chất lượng vượt trội, vì vậy đừng quên bật HDR trên một màn hình có khả năng này.
4. Tần Số Quét Thích Ứng (VRR, FreeSync hoặc G-Sync)
Dù bạn gọi nó bằng tên thương hiệu như FreeSync (AMD) hay G-Sync (NVIDIA), hoặc thuật ngữ chung VRR (Variable Refresh Rate), tất cả đều đề cập đến cùng một công nghệ cốt lõi: đồng bộ hóa tần số quét của màn hình với tốc độ khung hình (frame rate) của card đồ họa. Công nghệ tuyệt vời này đảm bảo rằng FPS của bạn không bao giờ vượt quá tần số quét của màn hình, loại bỏ hiện tượng xé hình (screen tearing) với độ trễ đầu vào thấp hơn đáng kể so với V-Sync truyền thống.
Hình ảnh minh họa hiện tượng xé hình (screen tearing)
Để sử dụng VRR, bạn cần bật nó trong cả cài đặt driver của GPU và menu của màn hình, thường nằm trong phần cài đặt game. Trên một số màn hình, bạn có thể thấy nhiều tùy chọn hơn chỉ là bật/tắt đơn giản. Ví dụ, hầu hết màn hình LG cho phép bạn chọn VRR giữa “Off”, “Basic” và “Extended”. Bạn nên sử dụng chế độ “Extended” vì nó mở rộng phạm vi VRR của màn hình vượt ra ngoài phạm vi được hỗ trợ nguyên bản.
Ví dụ, nếu màn hình hỗ trợ dải VRR từ 48Hz đến 240Hz, việc bật “Extended” sẽ cho phép VRR hoạt động ở tần số thấp hơn 48Hz. Phạm vi mở rộng này tối đa hóa hiệu quả của tính năng khi FPS của bạn giảm xuống dưới dải VRR, và sẽ còn tốt hơn nếu màn hình của bạn hỗ trợ LFC (Low Framerate Compensation – Bù khung hình thấp).
Nói thêm, bạn nên luôn bật VRR trừ khi bạn gặp phải hiện tượng nhấp nháy (flicker) rõ rệt. Trong những trường hợp đó, hãy thử chuyển từ “Extended” sang “Basic” hoặc tắt VRR trực tiếp thông qua driver của GPU.
5. Kích Hoạt Chế Độ Game (Game Mode)
Chế độ Game Mode trên màn hình chơi game
Mặc dù không có một tiêu chuẩn chung nào định nghĩa chính xác cách Game Mode hoạt động, chức năng của nó thay đổi tùy theo nhà sản xuất và mẫu màn hình. Trên hầu hết các màn hình, Game Mode sẽ cấu hình các cài đặt như màu sắc, độ tương phản, độ sắc nét và độ sáng, đồng thời có thể giảm độ trễ đầu vào (input lag) để cải thiện khả năng phản hồi. Ví dụ, màn hình LG của tác giả thường có “Game Mode 1” làm cài đặt mặc định, đây có thể là hồ sơ được khuyến nghị cho mục đích chơi game nói chung.
Màn hình của bạn thậm chí có thể có các tùy chọn như “FPS” cho các game bắn súng góc nhìn thứ nhất và “RTS” cho các game chiến thuật thời gian thực. Mặc dù các cấu hình cụ thể này có thể không được sử dụng thường xuyên, nhưng rất đáng để thử chúng để xem liệu chúng có cải thiện trải nghiệm chơi game của bạn hay không. Điều đáng chú ý là trên nhiều TV và một số màn hình, chế độ game không chỉ là một cấu hình màu sắc đơn giản; thay vào đó, nó vô hiệu hóa bất kỳ quá trình xử lý hình ảnh hậu kỳ nào để đạt được độ trễ đầu vào thấp hơn. Hãy tìm hiểu thông tin về mẫu màn hình cụ thể của bạn để xác định xem điều này có đúng hay không, và nếu có, hãy bật nó lên!
6. Điều Chỉnh Overdrive hoặc Thời Gian Phản Hồi
Hãy hình dung Overdrive như một hình thức ép xung, nhưng thay vì điều chỉnh tần số quét, bạn đang điều chỉnh thời gian phản hồi (response time). Thời gian phản hồi đề cập đến khoảng thời gian cần thiết để một điểm ảnh chuyển từ màu này sang màu khác và ổn định hoàn toàn.
Tùy chọn “Overdrive” hoặc “Response Time” của màn hình cho phép bạn tăng hoặc giảm tốc độ chuyển đổi của các điểm ảnh. Vậy thì, có lẽ bạn nên đặt nó ở mức nhanh nhất (hoặc mạnh nhất trên một số màn hình), đúng không? Sai. Mặc dù tùy chọn nhanh nhất về mặt kỹ thuật làm tăng tốc độ phản hồi, nó cũng có thể gây ra một lỗi hình ảnh gọi là “bóng mờ ngược” (inverse ghosting) hay “quầng sáng” (halo). Hiện tượng này xảy ra khi điểm ảnh cố gắng chuyển đổi quá nhanh và vượt quá màu mục tiêu, tạo ra một quầng sáng gây mất tập trung.
Cài đặt thời gian phản hồi (response time) trên màn hình LG
Do đó, thay vì cải thiện độ rõ nét của hình ảnh trong các game cạnh tranh, cài đặt overdrive cao nhất thường tạo ra một vệt mờ khó chịu phía sau các vật thể chuyển động nhanh. Sử dụng tùy chọn overdrive nhanh thứ hai hoặc thứ ba thường sẽ mang lại hình ảnh tốt hơn trên hầu hết các tấm nền. Tốt nhất là bạn nên tìm kiếm thông tin về mẫu màn hình cụ thể của mình và tự kiểm tra dấu hiệu của bóng mờ ngược ở các cài đặt overdrive khác nhau bằng các công cụ trực tuyến như UFO test.
7. Giảm Mờ Chuyển Động (Motion Blur Reduction)
Một số màn hình gaming tích hợp các thuật toán nhằm giảm hiện tượng mờ chuyển động, giúp cải thiện đáng kể độ rõ nét của hình ảnh. Tuy nhiên, điểm hạn chế là chúng có xu hướng làm tăng độ trễ đầu vào, gây nhấp nháy và giảm độ sáng màn hình. Một số công nghệ triển khai, như DyAc của BenQ trên các mẫu như EW3880R, hoạt động rất hiệu quả và có thể giảm mờ chuyển động một cách rõ rệt. Mặc dù vậy, độ trễ đầu vào tăng thêm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng nhắm mục tiêu của bạn trong các game cạnh tranh, vì vậy bạn nên tự mình thử nghiệm trong một vài trò chơi để đánh giá.
Màn hình BenQ EW3880R với công nghệ DyAc giảm mờ chuyển động
8. Độ Sáng, Độ Tương Phản, Gamma, Màu Sắc và Độ Sắc Nét
Tinh chỉnh độ sáng và màu sắc màn hình gaming
Độ sáng (Brightness) khá dễ hiểu: nó điều chỉnh cường độ của đèn nền. Tăng độ sáng có thể làm nổi bật các vùng sáng, đặc biệt là trong chế độ HDR, nhưng giảm độ sáng sẽ kéo dài tuổi thọ của tấm nền màn hình. Cá nhân tôi thường điều chỉnh độ sáng màn hình tùy thuộc vào thời gian trong ngày và mục tiêu là đạt được mức độ thoải mái, không quá sáng cũng không quá tối. Nếu màn hình của bạn có tính năng tự động điều chỉnh độ sáng, bạn nên tắt nó vì nó rất dễ gây mất tập trung khi chơi game.
Gamma và các giá trị màu RGB thường được cân chỉnh sẵn ngay từ khi xuất xưởng trên hầu hết các màn hình hiện đại. Do đó, tôi khuyên bạn không nên can thiệp vào chúng trừ khi bạn có một công cụ cân chỉnh chuyên nghiệp. Độ tương phản (Contrast) cũng thường được cân chỉnh, mặc dù bạn có thể điều chỉnh nó nếu muốn làm nổi bật kẻ thù hơn trong các game bắn súng cạnh tranh. Độ sắc nét (Sharpness) là một sở thích cá nhân – độ sắc nét cao hơn sẽ làm cho các cạnh của vật thể hiển thị rõ hơn, nhưng bạn không nên lạm dụng. Đối với hầu hết màn hình, độ sắc nét trông tốt nhất trong khoảng từ 50 đến 80.
9. Tùy Chọn Tiết Kiệm Năng Lượng
Màn hình thường có nhiều tùy chọn tiết kiệm năng lượng. Các chế độ như “Deep sleep” (ngủ sâu) khi màn hình ở chế độ chờ và “Automatic standby” (chờ tự động) là hoàn toàn ổn. Tuy nhiên, hãy tắt bất kỳ thuật toán phức tạp nào ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh khi màn hình đang được sử dụng. Hầu hết chúng, ví dụ như Smart Energy Saving của LG, chỉ đơn thuần làm giảm độ sáng màn hình, điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến độ sáng tối đa và hiệu ứng HDR của bạn, làm giảm trải nghiệm tổng thể.
10. Bộ Lọc Ánh Sáng Xanh (Blue Light Filter)
Tắt bộ lọc ánh sáng xanh khi chơi game
Mặc dù chủ đề về việc ánh sáng xanh tốt hay xấu vẫn còn nhiều tranh cãi, tôi phải nói rằng nó có tác động tiêu cực đến chất lượng hình ảnh trong game vì màn hình của bạn không thể tái tạo màu sắc một cách chính xác. Nếu bạn sử dụng bộ lọc ánh sáng xanh vào ban đêm, ít nhất hãy tắt nó trong các buổi chơi game ban ngày để đảm bảo màu sắc trung thực nhất.
Ngoài ra, bạn cần lưu ý rằng cả màn hình và hệ điều hành của bạn đều có khả năng cung cấp tùy chọn này. Vì vậy, nếu bạn sử dụng bộ lọc ánh sáng xanh từ một trong hai nguồn, đừng bật nó ở nguồn còn lại để tránh việc áp dụng quá mức gây biến đổi màu sắc không mong muốn.
Tóm lại, việc tối ưu màn hình gaming không chỉ dừng lại ở việc kết nối cáp hay điều chỉnh độ phân giải. Đó là một quá trình tinh chỉnh toàn diện, từ việc đảm bảo băng thông kết nối phù hợp, kích hoạt tần số quét thích ứng, cho đến việc điều chỉnh các cài đặt hình ảnh như độ sáng, độ tương phản và thời gian phản hồi một cách khôn ngoan. Mỗi cài đặt đều đóng vai trò quan trọng trong việc mang lại trải nghiệm hình ảnh mượt mà, sắc nét và sống động nhất, giúp bạn phản ứng nhanh hơn và đắm chìm hoàn toàn vào thế giới game. Hãy dành thời gian khám phá và thử nghiệm các tùy chọn này trên màn hình của mình, và bạn sẽ thấy sự khác biệt đáng kể trong mỗi trận đấu.
Bạn có những mẹo tối ưu màn hình gaming nào khác không? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới và cùng nhau nâng tầm trải nghiệm gaming cho cộng đồng game thủ Việt!
